Właściwe ustawienie domu na działce wpływa głównie na funkcjonalność obiektu. Jednak wygoda użytkowników to nie wszystko – ważna jest także optymalizacja kosztów utrzymania. Dzięki odpowiedniemu posadowieniu względem stron świata możemy zyskać wygodny dojazd do domu, a poprzez wykorzystanie nasłonecznienia obniżyć rachunki za ogrzewanie. Dobrze zagospodarowana działka jest też łatwiejsza do sprzedania.
Każda działka zabudowywana domem jednorodzinnym to miejsce, które często jest zabudowywane więcej niż jednym obiektem i podlega podziałowi na różne strefy. Oprócz budynku mieszkalnego inwestorzy wznoszą:
Ponadto każda działka podzielona jest na kilka stref, m.in. tereny zielone, place zabaw, miejsca do grillowania, podjazdy. Strefy mogą być wspólne, dostępne dla wszystkich mieszkańców i ich gości lub mieć charakter prywatny. Bywa, że wydziela się strefy na prowadzenie działalności gospodarczej, więc swobodny dostęp do nich mają osoby postronne, obce – klienci, pacjenci, interesanci. Każdorazowe wznoszenie nowego obiektu na parceli oraz wydzielanie poszczególnych stref zmienia działkę i stanowi element składowy urbanistyki danego terenu. Przemyślane zagospodarowanie da nam gwarancję maksymalnego wykorzystania walorów funkcjonalnych działki wraz z jej zabudową oraz powinno korzystnie wpłynąć na estetykę terenu.
Jeśli zamierzamy wybudować dom, najpierw musimy nabyć działkę. I to jest właśnie moment kluczowy - można powiedzieć: jak sobie kupisz, tak się wybudujesz. Usytuowanie działki ma znaczenie głównie ze względu na bliskość lasu, stref ciszy, zbiorników wodnych, czy też hałaśliwych autostrad lub zakładów przemysłowych. Ważna jest także wielkość działki. Duża działka daje nam komfort rozplanowania urbanistycznego optymalnego i bardzo funkcjonalnego nawet tam, gdzie hałaśliwe sąsiedztwo zakłóca spokój. Przy posadowieniu terenu w pobliżu ruchliwej drogi warto budować dom w pewnym oddaleniu od ulicy. Ogród od strony wjazdu nie jest wprawdzie rozwiązaniem najlepszym z możliwych, ale warto go tu urządzić, aby wyciszyć odgłosy pojazdów i zneutralizować zanieczyszczenia emitowane przez nie. Zanim zakupimy działkę złóżmy wizytę w urzędzie gminy lub miasta i poprośmy o wgląd do Miejscowego Plany Zagospodarowania Przestrzennego. Może okazać się, że dla naszej działki plan przewiduje rozwiązania nieakceptowane przez nas, na przykład linię zabudowy zbyt blisko ulicy. Niekorzystne może być także narzucenie w planie obowiązku ustawiania frontu budynku od strony południowej, co przy jednoczesnym ustawieniu linii zabudowy blisko ulicy oznacza, że ogród będzie mieć wystawę północną. Poza planami miejscowymi ważne są także inne aspekty prawne, które wynikają wprost z ustaw budowlanych. Warunki te ograniczają między innymi swobodne lokowanie obiektów budowlanych względem granic sąsiednich działek oraz względem linii lasu. Podsumowując: jeśli szukamy odpowiedzi na pytanie jak najlepiej ustawić dom na działce, przed zakupem projektu domu koniecznie sprawdźmy wszystkie warunki dotyczące parceli. Tylko pełna znajomość charakterystyki działki zapewni nam znalezienie funkcjonalnego i energooszczędnego projektu domu.
Idealny układ zabudowy działki to możliwość wybudowania domu na osi północ-południe. Wjazd do domu powinien być wyznaczony od strony północnej lub wschodniej. Od strony południowej powinien znajdować się ogród, strefy relaksu i zabawy. Układ północ-południe sprzyja optymalnemu wykorzystaniu warunków klimatycznych. Od strony południowej powinny znaleźć się pomieszczenia, w których znaczenie ma ciepło i światło słoneczne. Są to salony, pokoje dziecięce, tarasy. Północna, wschodnia, lub północno-wschodnia wystawa to najlepsze miejsce dla pomieszczeń, w których użytkownicy nie spędzają zbyt dużo czasu: garaże, pomieszczenia gospodarcze czy spiżarnie nie muszą być dobrze oświetlone światłem dziennym. Wymienione pomieszczenia mogą dodatkowo pełnić funkcję strefy buforowej oddzielającej użytkową część domu od północnej wystawy, która ma najmniejsze nasłonecznienie, a jesienią i zimą narażona jest na działanie deszczu i mroźnych wiatrów wiejących z północy. Od strony najmniej nasłonecznionej warto także zaplanować kuchnię, szczególnie taką, która jest połączona z wystawionym na południe salonem. W części wschodniej lub zachodniej najlepiej zaplanować urządzenie sypialni i łazienek.
Wykorzystanie nasłonecznienia ma kapitalne znaczenie dla energooszczędności. Jeśli pomieszczenia naszego domu, w których spędzamy najwięcej czasu w ciągu dnia będą wystawione w sezonie grzewczym na co najmniej sześciogodzinną ekspozycję słoneczną, to możemy mieć pewność, że opłaty za ogrzewanie będziemy mieć niższe, niż inni właściciele podobnych wielkością domów usytuowanych mniej korzystnie. Południową wystawę trzeba wykorzystać maksymalnie do ogrzewania domu, ale także warto obniżyć swoje rachunki za energię elektryczną. Można to osiągnąć przez zastosowanie dużych przeszkleń ścian południowych czy południowo-zachodnich. Warto wspomnieć, że światło słoneczne to nie tylko bezkosztowe oświetlenie pomieszczeń, ale ma ono także ogromy, pozytywny wpływ na zdrowie człowieka i zwierząt domowych. Planując budowę domu spróbujmy znaleźć projekt, w którym ściany położone od strony północnej mają elewacje bez nadmiernej ilości otworów okiennych oraz jak najmniejszą powierzchnię. Warto rozważyć możliwość pokrycia budynku dachem jednopołaciowym lub dwupołaciowym asymetrycznym, który znacznie zmniejszy powierzchnię elewacji północnej. Jeśli nie mamy możliwości posadowienia obiektu dokładnie na osi północ-południe, to wybierzmy projekty, które pozwalają na usytuowanie odbiegające od takiego układu maksymalnie o 20-25 stopni od kąta padania promieni słonecznych. Takie ustawienie domu jest również korzystne dla optymalizacji kosztów energetycznych.
